گزارشی از هجدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت
تئاتر مقاومـت رویدادی جریان‌ساز و الگو در دوره هجــدهم
محمد محمدی
اواخر اسفند سال گذشته با حکم سید محمد نادری رئیس‌بنیاد فرهنگی روایت فتح، وحید فخر موسوی مدیر وقت اداره نظارت و ارزشیابی مرکز هنرهای نمایشی پس از تجربه موفق در برپایی سومین یادواره تئاتر سردار آسمانی در کرمان به‌عنوان هشتمین دبیر جشنواره تئاتر مقاومت در دوره هجدهم منصوب شد، حکمی که با دو کلیدواژه تأثیرگذاری و برپایی باشکوه و صدالبته زمان کافی تا موعد برپایی، نشان از جدیت و اهتمام ویژه بنیاد فرهنگی روایت فتح مبنی بر برپایی مهم‌ترین رویداد تئاتر انقلاب و دفاع مقدس (مقاومت) داشت. فخرموسوی در نخستین اقدام با حضور در یکی از رسانه‌ها به تشریح برنامه‌های پیرامون دوره هجدهم پرداخت. این مدیر تئاتری با اشاره به بین‌المللی شدن جشنواره در این دوره و همچنین برخلاف ادوار گذشته که تنها محدود به یک هفته در تهران بود وسعت جشنواره را در گستره ایران اسلامی و دربازه‌های زمانی مختلف در استان‌ها به‌نوعی از سیاست‌ها و برنامه‌های دوره هجدهم رونمایی کرد. برنامه‌هایی که به لحاظ حجم سنگین کاری در همان ایام از سوی خوش‌بین‌ترین کارشناسان نیز حکایتی از سنگ بزرگ نشانه نزدن داشت تا جایی که برخی‌ها فرصت را مغتنم شمرده و لب به استهزا گشودند. منتقدین و کارشناسان تئاتری، برنامه‌های دوره هجدهم تئاتر مقاومت را به‌قدری آرمانی و ایده‌آل می‌دانستند که رسیدن به آن را با توجه به بودجه بسیار اندک و شرایط فعلی جامعه، امری محال و غیرعملی برمی‌شمردند اما طولی نکشید که نخستین گام از برنامه‌های اعلام‌شده محقق شد و بخش بین‌الملل پس از هفده دوره و تلاش‌های بی‌وقفه دبیران و مدیران سابق و اسبق در دوره هجدهم به آن جامه عمل پوشاند و آن عزیمت بیش از یکصد هنرمند به عراق و در مسیر پیاده‌روی اربعین بود؛ اجماع و اجتماعی که هرساله میزبان بیش از 20 میلیون شیعه است و بستری فوق استراتژیک برای اشاعه فرهنگ هنرهای نمایشی ایران اسلامی است.
جشنواره تئاتر مقاومت در اولین گام، وعده بین‌المللی شدن را در اوج ناباوری و صدالبته سختی‌های منحصربه‌فردش ازجمله برگزاری این بخش برای نخستین بار، حجم بالای گروه‌ها و هنرمندان اعزامی، معبری را بازگشایی کرد و همچون راه نپیموده جاده‌ای برای دوره‌های آینده به یادگار گذاشتند.
فخر موسوی دبیر جشنواره در این بخش و درخصوص میزان اهمیت برپایی بخش بین‌الملل معتقد بود بنیاد فرهنگی روایت فتح پس از 18 دوره توانسته به‌عنوان گامی تازه این جشنواره تئاتری را بین‌المللی کند، باید تداوم این جریان را نیز در دستور کار قرار دهد. چراکه مقاومت اسلامی مسئله‌ای فراملی است که هنر مقاومت می‌تواند بخش مهمی از این نیاز فرهنگی را پر کند. وی همچنین درخصوص چرایی و علل این اهتمام ویژه نیز اظهار داشت: «دبیرخانه جشنواره تئاتر مقاومت به دنبال جریان سازی و فعالیت‌های الگو‌سازی مانند همین اجراهای اربعین حسینی است که در مرحله اول امیدواریم موردقبول درگاه احدیت و حضرت سیدالشهدا(ع) قرار گیرد و همچنین توانسته باشیم ادای دینی به شهدای مقاومت اسلامی‌کنیم. امیدواریم که پس‌ازاین بخش اول بین‌الملل، در کنار دیگر بخش‌ها همچنان حمایت ریاست بنیاد فرهنگی روایت فتح از جشنواره ادامه یابد و بتوانیم در دیگر کشورهای اسلامی که شرایط لازم را داشته باشند نیز آثاری را روی صحنه ببریم.»
اما ازجمله وجوه کمتر پرداخته‌شده در بخش بین‌الملل اهتمام به حوزه تئاتر کودک بود که در مسیر پیاده‌روی صورت گرفت نمونه واضح آن را می‌توان به نمایش‌های «سؤال بزرگ‌مرد کوچک»، «تعزیه حضرت رقیه» و چند اجرای عروسکی دانست که کودکان خردسال بسیاری را مخاطب خودکرده بود که در نهایت ستاد جشنواره با برگزاری موفق اجراهای بخش بین‌الملل در مسیر پیاده‌روی در کربلای معلا، نجف اشرف و حله برگزار و به تهران بازگشتند و حال آماده اجرایی شدن وعده دوم یعنی برپایی بخش‌های فرعی در استان‌های هدف در گستره ایران اسلامی شدند. در این بخش استان یزد به‌عنوان اولین استان میزبان بخش خیابانی جشنواره شد، اما شرایط ملتهب جامعه یکی از موانع سنگینی بود که جشنواره تئاتر مقاومت می‌بایست برای آن تدبیری می‌کرد. یکی از گزینه‌های موجود تعویق این بخش بود؛ کاری که بسیاری از برنامه‌های مشابه دولتی و غیردولتی نیز انجام دادند و به‌اصطلاح سری که درد نمی‌کرد را دستمال نبستند، اما دبیر، ستاد جشنواره و همچنین بنیاد فرهنگی روایت فتح مصمم‌تر از همیشه بنای برپایی داشتند تا جایی که باتدبیر دبیر و همراهی مشاوران و مدیران ارشاد استانی نه‌تنها هیچ گروهی از حضور در بخش خیابانی انصراف نداد بلکه باوجود اجراها در خیابان‌ها و مکان‌های پرتردد استان یزد بدون هیچ‌گونه حاشیه با تمام سختی‌های ناشی از شرایط فعلی جامعه این بخش در بهترین مدل ممکن در استان یزد برپا شد.
برگزاری یک بخش از رویداد تئاتری مقاومت با همراهی هنرمندان تئاتری و مدیران فرهنگی کشور به‌قدری قابل‌تحسین بود که سردار فدوی جانشین فرماندهی کل سپاه پاسداران به‌عنوان مهمان ویژه به مراسم اختتامیه بخش خیابانی به استان یزد سفر کرد و در جمع هنرمندان تئاتری جشنواره تئاتر مقاومت حاضر شد و این میزبانی برای اولین بار در ادوار هفده‌گانه تئاتر مقاومت صورت پذیرفت که یک بخش فرعی -مجدد تأکید می‌کنم- یک بخش فرعی جشنواره تئاتر مقاومت از یک مقام ارشد و بلندپایه لشگری و کشوری میزبانی کرد. سردار فدوی جانشین فرماندهی کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در آیین اختتامیه در جمع هنرمندان تئاتری که از سراسر کشور به استان یزد آمده بودند هنر را یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کمک به خلق خدا برای رسیدن به بهترین نقطه انسانیت عنوان کرد و با خشنودی از برگزاری هجدهمین جشنواره تئاتر مقاومت توسط بنیاد فرهنگی روایت فتح از جایگاه این نهاد فرهنگی که یادگار ماندگار سید شهیدان مرتضی آوینی است گفت: روایت فتح جای بزرگی است که یادگار شهید آوینی می‌باشد. یکی از کارهای روایت فتح برگزاری چنین جشنواره‌هایی است که خوشبختانه باقدرت انجام می‌دهد و در ادامه هم باید باقدرت پیش برود. کسی که در عرصه هنر هست باید بتواند از حداکثرها استفاده کند و نباید به حداقل‌ها اکتفا کند؛ و با تفقد جانشین سپاه پاسداران بخش خیابانی با موفقیت کامل به کار خود پایان داد و جشنواره خود را برای برپایی بخش رادیویی که آن‌هم برای نخستین بار صورت می‌گرفت آماده کرد، بخشی که این بار بازهم با تداوم شرایط فعلی جامعه قرار بود به استان فارس برود، استانی که تنها چند روز پس از حادثه تلخ و ددمنشانه تروریستی شاه‌چراغ قرار بود از هنرمندان رادیویی جشنواره تئاتر مقاومت میزبانی کند و در این بخش نیز پیشنهادهایی مبنی بر جابه‌جایی استان مطرح شد اما هدف و برنامه از پیش مشخص‌شده بود و استان‌های هدف در شورای سیاست‌گذاری بنا به دلایل مهم تعیین گردیده شده بودند و دبیر و ستاد جشنواره مصمم به برگزاری در این استان شدند که درنهایت بیش از یکصد و بیست هنرمند هنرهای نمایشی در قالب 13 گروه تئاتری در چند سالن برگزار شد.
اما از نکات ویژه و قابل‌تحسین این بخش می‌توان به منابع و مراجع اعلامی از سوی دبیرخانه تئاتر مقاومت اشاره کرد که با معرفی کتاب‌های تولیدی از سوی انتشارات روایت فتح برای تولید آثار رادیویی تئاتر مقاومت در نظر گرفته‌شده بود. زنجیره‌ا‌ی که آن‌هم برای نخستین بار صورت گرفته و با اعلام فراخوان و استقبال هنرمندان از آثار منتشرشده و تبدیل آن به نمایشنامه‌های رادیویی تئاتر کشور آثاری با محتوا و مضمون مقاومت را در سبد خود مشاهده کرد، ظرفیتی که می‌تواند در حمایت و پشتیبانی محتوایی در بدنه تئاتر کشور نقش شایانی داشته باشد از طرفی انتخاب استان فارس نیز خود گواه رصد دقیق و اشراف برنامه‌ریزان جشنواره نسبت به انتخاب استان‌ها دارد، شهر شیراز از دیرباز به‌عنوان قطب مهم تئاتر کشور نامیده شده و بسیاری از آثار پرمخاطب تئاتری مقصد و ایستگاه دومشان بعد از تهران شهر شیراز بوده از همین رو این شهر مخاطبان و علاقه‌مندان بی‌شماری در حوزه تئاتر دارد اما متأسفانه سالیان سال است که آثاری به این استان و شهر رسیده که اغلب آنها نه‌تنها هیچ همگونی با شرایط اجتماعی کشور نداشته که بعضاً شاهد اجرای نمایش‌هایی بودیم که در ضدیت بافرهنگ و رسم و رسومات نیز بوده است که خود باعث شده سهم نسل جدید تئاتری در این استان از تئاترهای حرفه‌ای آثار ضد ملی و ضد میهنی باشد ازاین‌رو وزیدن نسیم تئاتر مقاومت در استان فارس و استقبال مخاطبان شیرازی حداقل این آورده مهم را به همراه داشت که نسل نو و نوجوان تئاتری با آثار داخلی و مقاومت نیز آشنا شود و تئاتر کشور را تنها در چند اثر مسئله‌دار خلاصه نکنند. با اتمام بخش رادیویی در استان فارس کمتر از یک ماه بخش صحنه‌ای یا به عبارتی بخش اصلی جشنواره در استان خراسان رضوی و در جوار بارگاه نورانی و ملکوتی علی بن موسی‌الرضا(ع) کار خود را آغاز کرد و در تمام این مراحل نه خبری از انصراف بود نه حاشیه‌ای خاصی برای جشنواره با توجه به شرایط ویژه فعلی رقم خورد از طرفی پتانسیل موجود در مشهد مقدس و حضور پررنگ گروه‌های این استان در جشنواره‌های تئاتر فجر ازجمله دلایل حضور، اقبال و استقبال جشنواره تئاتر مقاومت، هنرمندان تئاتری و علاقه‌مندان به این هنر از سراسر کشور است که گام مهم و مؤثری را برای رشد و اعتلای این رویداد برداشته شد؛ و درنهایت اینکه با پذیرش 13 اثر منتخب به چهل و یکمین جشنواره تئاتر فجر رکورد بی‌نظیر و دست‌نیافتنی را در طی هفده دوره برپایی به ثبت رساند.
با برپایی سه بخش در سه استان مهم و همچنین حضور در کشور عراق بی‌تردید در کنار برگزاری باشکوه در تمامی این مقاطع این جشنواره تئاتری را بدل به یکی از مؤثرترین و جریان سازترین رویدادهای تئاتری کشور کرد دو کلیدواژه‌ای که پیش‌تر در حکم دبیر دوره هجدهم بدان تأکید نیز شده بود.